Za sprawą seriali średniowiecze zyskało ostatnio wielu nowych fanów. Oczywiście, średniowiecze zachodnioeuropejskie, z rycerzami, królami, dworskimi rozgrywkami, wyprawami krzyżowymi e tutti quanti. Wiadomo, tam pięknie i cywilizowanie, a u nas – pożal się Boże, niedźwiedzie, dzicz, polski zaścianek. A z seriali to najwyżej operetkowa „Korona królów”. Dlatego dobrze, że są badacze, którym chce się pokazać, jak to polskie średniowiecze naprawdę wyglądało. Książka Karoliny Maciaszek o Bolesławie Wstydliwym to de facto monografia dziejów Polski od lat dwudziestych do siedemdziesiątych XIII wieku, skupiona ze zrozumiałych względów na Małopolsce. A ściślej mówiąc – monografia polskiej polityki tego okresu.

Nie jest to książka popularna, to znaczy powinni sięgnąć po nią ci, którzy coś niecoś o epoce wiedzą. Wszechstronność opracowania rzuca na kolana. Biografie polskich władców, ukazujące się w krakowskim Avalonie, są nierównej wartości i nierównej szczegółowości. Ta pod oboma względami wybitnie się wyróżnia. Sześćset stron opowieści o życiu księcia, o jego otoczeniu, a przede wszystkim próba analizy szeroko pojętej polityki monarchy i jego partnerów. Również tej polityki uprawianej zbrojnie.

Z książki wyłania się obraz zdolnego władcy, który musiał podczas długiego panowania lawirować z jednej strony między Piastami śląskimi i mazowieckimi (bo chętnych na tron krakowski nie brakowało), z drugiej – między władcami Rusi, Węgier i Czech. W tle pojawiają się jeszcze papiestwo oraz Zakon Krzyżacki. Prawdziwe geopolityczne szachy, naprawdę pasjonujące.

Rozbicie dzielnicowe jest zresztą epoką traktowaną w szkolnej edukacji historycznej po macoszemu. Trudno zresztą o uogólnienie tej epoki, trwającej dwa wieki i bardzo zróżnicowanej. Przeciętny, nieco interesujący się historią Polak wie znacznie więcej o Kazimierzu czy Łokietku, niż o Bolesławie V Wstydliwym, Henryku Probusie, książętach mazowieckich… A to, co działo się zwłaszcza w wieku trzynastym jest nie mniej ciekawe i barwne od perypetii ówczesnej Francji czy Anglii.

Karolina Maciaszek: Bolesław V Wstydliwy: książę krakowski i sandomierski 1226-1279: długie panowanie w trudnych czasach. Kraków, Avalon, 2021.

(asm)