6 kwietnia w warszawskim Pałacu Pod Blachą odbyła się, zorganizowana przez Zamek Królewski w Warszawie i Stowarzyszenie Potomków Sejmu Wielkiego, II Debata Konstytucyjna. Patronem honorowym wydarzenia był prezydent RP Andrzej Duda, a partnerem – Instytut Staszica.
Dokładnie pół roku wcześniej z inicjatywy SPSW odbyła się pierwsza z cyklu debat – jako odzew na apel głowy państwa o publiczną dyskusję nad zmianami, których wymaga polska ustawa zasadnicza. Stowarzyszenie, wspólnie z dyrekcją Zamku Królewskiego w Warszawie, podjęło wyzwanie organizacji debat wolnych od bieżącej polityki, organizowanych w gronie naukowców, dziennikarzy i parlamentarzystów.
Tematem II Debaty Konstytucyjnej były „Modele ustrojowe państw europejskich (prezydencki, kanclerski, mieszany, monarchia). Analizy systemów ustrojowych w kontekście obecnie obowiązującej Konstytucji RP i oczekiwań społecznych”. Uczestnikami wydarzenia byli: senator Piotr Andrzejewski oraz profesorowie: Adam Bosiacki, Dariusz Dudek, Marian Grzybowski – nazwiska, które w świecie naukowym mają swoją wagę. Moderował dyskusję dziennikarz Piotr Nowina-Konopka. Posłanie do uczestników i organizatorów wydarzenia przekazali prezydent Duda oraz marszałek Kuchciński.
Marszałek SPSW Piotr Biliński przypomniał, otwierając wydarzenie, że Konstytucja 3 Maja zakładała rewizję jej treści do 25 lat. Tymczasem obowiązująca dzisiaj konstytucja ma już 22 lata – i symbolicznym momentem mogłaby być jej nowelizacja lub zmiana w 230. rocznicę uchwalenia Ustawy Rządowej.
O genezie i kontrowersjach wokół systemu parlamentarno-gabinetowego mówił prof. Adam Bosiacki. Podkreślił, że największą zaletą tego systemu jest jego największa reprezentatywność, zgodnie z poglądem Johna Stuarta Milla, dla którego rząd reprezentatywny to taki, w którym reprezentowane są wszystkie istotne poglądy społeczne. Nakreślił też specyfikę tego systemu w państwach postkomunistycznych, w szczególności odmienność w klasyfikacji partii politycznych po stronie prawicy i lewicy, w porównaniu z państwami zachodnimi.
Genezę systemu kanclerskiego przedstawił z kolei profesor Marian Grzybowski – na tle doświadczeń niemieckich i modelu przyjętego w konstytucji Republiki Federalnej Niemiec. Jedno z przyjętych w niej rozwiązań – konstruktywne wotum nieufności – stało się w ciągu kilku dekad bardzo popularne w wielu państwach. Omówił również system półprezydencki, z jakim mamy do czynienia we Francji.
Prof. Dudek przedstawił genezę i istotę systemu prezydenckiego, stworzonego w osiemnastym wieku w Stanach Zjednoczonych. Wskazał m.in. na niesłuszność traktowania tego modelu jako antytezy monarchii. Przypomniał, że Alexander Hamilton wskazywał na Polskę jako na przykład republiki z królem na czele – i tym samym jako na dowód, iż nie ma sprzeczności między monarchią a republiką.
– Dzisiaj spośród państw europejskich tylko Cypr wprost w konstytucji ma wpisany system prezydencki. Ale już V Republika Francuska, czasem tak nazywana, nie jest przykładem takiego systemu – zauważył prof. Dariusz Dudek. Ocenił też, że system amerykański nie nadaje się do przeszczepienia na grunt polski. Wskazał, że obecny polski system ukształtował się tyleż dzięki konstytucji, co dzięki praktyce oraz orzecznictwu Trybunału Konstytucyjnego. To właśnie Trybunał uznał, że zasadą jest nie tylko trójpodział władzy, ale i jej współdziałanie.
Patronami medialnymi II Debaty Konstytucyjnej byli: TVP Info, Polskie Radio 24, Radio WNET oraz Fundacja im. XBW Ignacego Krasickiego.