Wbrew pozorom, o barwnych postaciach nie jest łatwo pisać. Między innymi dlatego, że nieprzeciętny bohater wymaga nieprzeciętnego pióra. Sztuką jest zainteresować czytelnika, nie ograniczając się do powtarzania historii powszechnie znanych. A ta sztuka doskonale udała się Ninie Smolar, autorce biografii Winstona Churchilla, wydanej nakładem Wydawnictwa Poznańskiego.

Ściśle rzecz ujmując: to nie tyle biografia, co biograficzny reportaż. Opowieść prowadzona bez rozbijania się o rafy dat i nadmiernych szczegółów, co przecież często zdarza się biografom. Świetnie zarysowane jest tło epoki, dzięki czemu po książkę z przyjemnością sięgną nie tylko znawcy historii pierwszej połowy XX wieku. I – co w opracowaniach naukowych nie jest zaletą, a w popularnych, owszem, jest – książka nie jest naszpikowana przypisami. I słusznie, bowiem nie jest pomocą naukową dla badaczy, a dobrą lekturą.

Zwykliśmy oczekiwać, że o postaciach, które miały wpływ na losy Polski, będziemy słuchać z polskiej perspektywy. Nie inaczej jest z Churchillem. I znów – takie podejście to raczej zaleta, niż wada. Inteligentny czytelnik nie musi mieć podsuniętych wniosków na tacy, nie oczekuje, że bohater zostanie opatrzony jaskrawą etykietką. (Tak, wiemy, Hitler, Stalin… Ale przecież pisząc o nich z pominięciem polskiej perspektywy, nie da się narysować ich sylwetek inaczej, niż w ciemnych barwach). Nina Smolar nakreśla wyrazisty portret psychologiczny brytyjskiego męża stanu i dobrze ujmuje jego podejście do polityki – wbrew powierzchownej opinii, chwiejne i zmienne. Podobnie zresztą, jak jego podejście do polskich spraw.

Churchilla, niczym drugiego Talleyranda, zwykliśmy odbierać jako konsekwentnego, zimnego cynika, prowadzącego polityczne gry z żelazną konsekwencją. Zupełnie inny jest Churchill z kart biografii Niny Smolar. Zmienny, osiągający sukcesy, ale i ponoszący spektakularne klęski. Ten Churchill, który w 1938 i 1939 grzmiał o potrzebie rozbudowy armii, dziesięć lat wcześniej zaciekle przeciwstawiał się pomysłom rozbudowy (i dofinansowania floty), twierdząc, że ani Japonia, ani Niemcy nie mają potencjału, by wzmacniać swoją. Człowiek, który oczarowywał innych, ale sam również wpadał w pułapkę fascynacji wyrazistymi osobowościami.

Jeśli nawet wydaje nam się, że o Sir Winstonie wiemy wszystko bądź prawie wszystko, to po tę biografię, inną niż dostępne na polskim rynku, zdecydowanie warto sięgnąć.

Nina Smolar: Churchill: opowieść o przegranym zwycięzcy. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 2022.

(asm)