Profesor Antoni Dudek jest autorem najbardziej wyczerpującej syntezy dziejów III Rzeczypospolitej. Co ważne, syntezy pisanej piórem historyka, który, mimo określonych poglądów na rozmaite kwestie, stara się zachowywać obiektywizm. O ile, oczywiście, zachowanie obiektywizmu jest możliwe, gdy pisze się o czasach i ludziach współczesnych autorowi.

Po syntezie przyszedł czas na szczegółową monografię i oto do księgarń trafiła książka poświęcona pierwszemu czteroleciu wolnej Polski – od powołania rządu Tadeusza Mazowieckiego do upadku rządu Hanny Suchockiej. Każdy dziennikarz, publicysta i polityk, który zabiera głos w debacie publicznej, powinien tę książkę przeczytać, a najlepiej mieć zawsze na podorędziu. Dlaczego? Dlatego, że pokazuje ona, iż korzenie gwałtownych sporów, których jesteśmy świadkami, tkwią u zarania okrągłostołowej republiki, jaką – czy ktoś chce, czy nie – jest III RP. Cały czas borykamy się ze skutkami jej grzechów pierworodnych. Na przykład z nieuzasadnionym optymizmem odnośnie samooczyszczenia środowiska sędziowskiego. Z takim, a nie innym kształtem polskiego kapitalizmu, będącym owocem akceptacji pierwszych dwóch rządów dla budowy imperiów gospodarczych przez sieroty po PZPR i komunistycznych służbach specjalnych.

Profesor Dudek zbiera fakty i relacjonuje, wnioski pozostawiając czytelnikowi. Jednak wymowa samych faktów jest wystarczająco silna, by uznać czarno-białą narrację na temat początków polskiej wolności i polskiego wolnego rynku za niemożliwą do przyjęcia. Spiskowe teorie na temat przemian gospodarczych i rzekomej wyprzedaży kwitnącego majątku ludowego państwa są w świetle faktów równie absurdalne, jak hagiografia ojców założycieli demokratycznej Polski. Wszak jeszcze niedawno pytanie, czy przemiany mogły się potoczyć inaczej, było uważane niemal za bluźnierstwo. Autor nie boi się zachęcać do stawiania takiego pytania. Sugeruje jednak, by pamiętać, że „inaczej” nie znaczy „lepiej”. W końcu Polska swoją transformację, mimo ogromnych kosztów i wielu błędów, przeszła z wyraźnie lepszym efektem, niż większość państw naszego regionu.

Antoni Dudek: Od Mazowieckiego do Suchockiej: pierwsze rządy wolnej Polski. Kraków, Znak, 2019.

(asm)